Wrażliwość kontra przemoc

Znajomość przepisów prawa i sztywne procedury tu się nie sprawdzą. Niezbędna jest delikatność, umiejętność uważnego słuchania, konsekwencja i czas. Sprawy związane z przemocą domową należą do jednych z najtrudniejszych. Praca policjantów w tym zakresie została doceniona.

 

Prestiżowe Wyróżnienie Białej Wstążki 2011 w kategorii „Wymiar sprawiedliwości i organy ścigania” otrzymał stołeczny dzielnicowy mł. asp. Dariusz Cymerman z Komendy Rejonowej Warszawa V. Za walkę z dyskryminacją i przemocą wobec kobiet wśród laureatów znaleźli się także prawnicy, dziennikarze, aktor oraz psycholog. Drugą edycję tego konkursu zorganizowało Centrum Praw Kobiet i fundacja Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez barier”.

Bez względu na profesję

W uzasadnieniu kapituły „Białej Wstążki” czytamy, że stołeczny dzielnicowy został doceniony za wielką wrażliwość, która sprawiła, że podejmowanie odważnych działań na rzecz ofiar przemocy stało się jego powołaniem. Wśród wielu osób, którym nie szczędził dobrego słowa i pomocy, są ludzie o różnym statusie społecznym i zawodowym. To dzięki jednej ze znanych osób publicznych stał się z dnia na dzień bohaterem w walce z przemocą domową stosowaną przez tzw. białe kołnierzyki. Okazuje się, że problem przemocy dotyka nie tylko rodzin patologicznych, ale również osób wykształconych, dobrze sytuowanych, piastujących najwyższe stanowiska. Przemoc przybiera tu wyrafinowaną postać. Rzadziej używa się wobec kobiet ataków fizycznych, a najczęściej – co jest trudne do udowodnienia – przemocy psychicznej. Trudno określić jedną przyczynę, która skłania do tego rodzaju agresji. W każdej rodzinie będzie to inna sytuacja, dlatego też rozwiązywanie tego rodzaju spraw jest tak skomplikowane.

Niebezpieczna gra

Z obserwacji i sześcioletniego doświadczenia w zawodzie dzielnicowego Dariusz Cymerman zauważył, że między ofiarą a sprawcą rodzą się specyficzne relacje, a wytworzone schematy uruchamiają proces przemocy, który najczęściej trwa latami.

– Napięcie narasta, a jeżeli nie znajduje ujścia w szczerych rozmowach to jest rozładowywane w kłótniach i awanturach. Awantura rodzi się najczęściej z jakiegoś błahego powodu np. nieodpowiedniego, w ocenie agresora, doboru garderoby. W tego rodzaju sprawach często pojawia się alkohol, dochodzi do kłótni, a potem rozwija się znany scenariusz: bicie, poniżanie, szarpanie i kopanie. Nie zawsze jednak przemoc przybiera taką postać. Często jest to psychiczny szantaż, groźby, krytyka, lekceważenie, po ubezwłasnowolnienie. Takie emocjonalne molestowanie nie zostawia śladów widocznych gołym okiem, dogłębnie i trwale rani jednak psychikę człowieka.

Tu trzeba silnej woli

Procedura „Niebieskiej Karty” wprowadzona powszechnie w Polsce od 1998 roku sprowadza się do sporządzenia dokumentacji z interwencji dotyczącej przemocy domowej. Policjant opisuje w niej sytuację oraz podjęte działania, co może w efekcie stanowić dowód w postępowaniu procesowym, jeżeli ofiara złoży doniesienie o popełnieniu przestępstwa. Dzieje się to rzadko, ponieważ presja sprawcy skłania ofiarę do zaprzestania dochodzenia swoich praw, zmiany zeznań, aż po wycofanie oskarżeń. Co jednak istotne, osoba pokrzywdzona nie ma możliwości wycofania, ani zmiany informacji zawartych w „Niebieskiej Karcie”. Wyłącznie ona może natomiast wnioskować o wszczęcie postępowania. Na podstawie założonej karty dzielnicowy ma obowiązek w ciągu siedmiu dni od momentu interwencji odwiedzić rodzinę, przeprowadzić wywiad środowiskowy i nie rzadziej, niż co miesiąc, monitorować sytuację.

– Rozmawianie na ten temat nie jest proste, ani dla policjanta, ani osób, których dotyka przemoc domowa – mówi Dariusz Cymerman. Ciężko przełamać barierę i rozmawiać o intymnych sprawach domowych z obcą osobą. Dlatego też osobiście uważam, że najtrudniejszym i najważniejszym zadaniem jest tzw. pierwsze wrażenie. Nie ma co ukrywać, że policjant w mundurze, który dosłownie i przenośni wchodzi w butach do domu, niekoniecznie jest mile widziany. Ważne jest zdobycie zaufania. Wyłącznie wtedy może dojść do szczerej rozmowy. Staram się, szczególnie podczas pierwszego kontaktu, do minimum zniwelować stres i zdenerwowanie, często towarzyszące odwiedzanym rodzinom. W przełamaniu niewidzialnej barykady pomaga drobny żart, uśmiech, miłe słowo. Taki człowiek musi wiedzieć, że ma w nas ? policjantach mocne oparcie i niezawodną pomoc.

W zaciszu czterech ścian…

… dochodzi do niezliczonych aktów przemocy. Trudno szacować, jaka jest to liczba, bowiem wiele z nich nigdy nie została i nie będzie ujawniona. Nie chce zrobić tego ofiara, głusi pozostają również sąsiedzi i znajomi. Trzeba jasno określić również, że dla wymiaru sprawiedliwości tego rodzaju sprawy są długoterminowe, a zarazem trudne do rozpatrzenia. Często w grę wchodzi podział wielkich majątków.

– Tutaj również czai się wiele pułapek. W walce o pieniądze wykorzystuje się wszystkie metody. W tych sprawach nie ma przemocy fizycznej, ale jest trudniejsza do udowodnienia przemoc psychiczna. Na pierwszy „rzut oka” trudno jest ocenić, kto jest ofiarą, a kto sprawcą – mówi Dariusz Cymerman. Podkreślam, że scenariusz zdarzeń związany z przemocą jest inny w każdej rodzinie. Zależy to od relacji stron konfliktu, ich temperamentu, osobowości i innych uwarunkowań. Dlatego też praca dzielnicowych jest w tej materii niezwykle trudna.

Wstyd

Nikt nie lubi publicznego prania domowych brudów. Ofiary przemocy domowej czują się winne całej sytuacji, ukrywają ten fakt i wstydzą się przed otoczeniem.

– Pojawia się współuzależnienie od sprawcy – mówi st. asp. Dariusz Cymerman.  Osoby nie akceptują swoich zachowań czy działań, a mimo to trwają w toksycznych relacjach. Ofiary nie wyobrażają sobie rozstania i żyją z tym uczuciem przez całe lata. Często odrzucają propozycję pomocy, a wręcz jej sobie nie życzą. Mają przekonanie, że sytuacja kiedyś się zmieni. Wiele poświęcają w imię źle pojmowanej miłości, nieustannie oferując pomoc. Całkowicie zapominają przy tym o sobie. Dopiero na terapii – o ile taką podejmą – uświadamiają sobie swoje miejsce i rolę, jaką powinni pełnić.

Pierwszy krok

Rozmowa potrafi zdziałać cuda. Dobrze wiedzą o tym policjanci. Stanowi ona zachętę do zerwania z postawą ofiary i przerwania tzw. błędnego koła. Przemoc domowa to nie są akty jednorazowe, a ciąg zdarzeń trwających wiele lat. Niekiedy policjanci inicjują mini-mediację między stronami. Prowadzonych jest szereg rozmów ze sprawcą i ofiarą, po czym następuje konfrontacja.

– Nie zapominajmy, że jedynymi świadkami aktów przemocy są najczęściej dzieci. To dla nich wielu rodziców podejmuje heroiczną walkę o spokój i bezpieczeństwo. Niestety w wielu wypadkach są one zmuszone do zaakceptowania całej sytuacji i życia w milczeniu – mówi D. Cymerman.

Pomoc dla ofiar przemocy czeka w ośrodkach pomocy społecznej, poradniach psychologicznych, instytucjach przeciwdziałających alkoholizmowi (który towarzyszy najczęściej przemocy), komendach Policji, szeregu instytucjach pozarządowych, oferujących bezpłatne usługi prawne i nie tylko. Trzeba tylko wyciągnąć rękę, co dla ofiar przemocy jest najtrudniejsze, a często, ze względu na wewnętrzne bariery, niemożliwe.

– Niestety muszę powiedzieć, że rola dzielnicowego traci tu swoją ideę. Mamy szereg dodatkowych obowiązków, co znacznie skraca nam czas, który moglibyśmy przeznaczyć na pracę w rejonie. Wśród ludzi panuje anonimowość, ludzie nie znają swoich sąsiadów, choć nadal jest to najlepszy system ochronny – mówi mł. asp. Dariusz Cymerman.

Pozytywny egozim

Walka z przemocą, to przede wszystkim walka z samym sobą, przełamanie stereotypów i zdrowy egoizm.

– Radzę kobietom, aby pomyślały o swoich potrzebach – mówi Dariusz Cymerman. Skupione na domu i dzieciach, zapominają o sobie. Proponuję im wtedy nabrać dystansu, pójść na spacer, wyjechać na jakiś czas. Spojrzeć obiektywnie na wiele spraw. Przede wszystkim wzmocnić poczucie własnej wartości. Ważne jest także odreagowanie, spełnianie swoich marzeń. W jednym przypadku zadziałał zaproponowany przeze mnie kurs samoobrony, w innym chór kościelny. Każdy sposób dowartościowania jest ważny, bo nic nie usprawiedliwia przemocy stosowanej przez oprawcę.

Napięcia towarzyszące przemocy domowej udzielają się także policjantom. Dlatego ważna jest umiejętność ich rozładowania. Dariusz Cymerman ma na to swoją receptę.

– Chodzę na siłownię, biegam rekreacyjnie, jeżdżę na rowerze, nartach. Lubię górskie, piesze wędrówki. Moją wielką pasją jest lotnictwo. Jednym słowem lubię każdą formę aktywności fizycznej. Największą siłą napędową do kolejnego dnia pracy są jednak wdzięczne spojrzenia, które widzę w oczach kobiet zmagających się z przemocą, to najlepsza forma zapłaty. Dla takich chwil warto żyć – mówi Dariusz Cymerman.

Elżbieta Sandecka-Pultowicz