Psycholog policyjny

Nadkomisarz Magdalena Żaboklicka-Madziar poza szkoleniami dla policjantów z zakresu wykorzystania wiedzy psychologicznej w czynnościach służbowych, zajmuje się czymś, co rozpala wyobraźnię, przyciąga uwagę pasjonatów zagadek kryminalnych, a także czytelników powieści kryminalnych popularnej ostatnio Katarzyny Bondy. Profilowanie kryminalne sprawców przestępstw to dziedzina, która jest coraz częściej wykorzystywana przez śledczych.

Policjant: nadkom. Magdalena Żaboklicka-Madziar
Staż: 17 lat
Stanowisko: koordynator Zespołu do spraw Psychologii Policyjnej Stosowanej Wydziału Psychologów KSP

Psycholog policyjny

Psychologia jest nieodłącznym elementem pracy każdego policjanta. Znajomość mechanizmów rządzących psychiką oraz zachowań ludzkich jest kluczowa w tym zawodzie. Nie wszyscy dysponują jednak wystarczającą wiedzą i doświadczeniem w tej materii. Z pomocą przychodzi wówczas psycholog, który uczy, jak zastosować wiedzę psychologiczną w konkretnych czynnościach służbowych policjantów pionu kryminalnego i prewencji. To ambitne zadanie realizuje z pasją nadkomisarz Magdalena Żaboklicka-Madziar, wspólnie ze st. sierż. Anną Pawłowską w Zespole Psychologii Policyjnej Stosowanej Wydziału Psychologów KSP.

Niewidzialne bariery

Psychologowie policyjni dysponują wieloma narzędziami, które praktycznie można przełożyć na pracę policjantów. Umiejętnie zastosowane metody mogą przynosić efekty w postaci ustalenia i zrozumienia motywów postępowania przestępcy, a także ofiary, poznania sposobu działania, przebiegu samego zdarzenia, uzyskania wiarygodnych i pełnych zeznań, a ostatecznie przyspieszenia całego postępowania i wysoką skuteczność. Mieści się tu całe spektrum różnorodnych metod służących poznaniu psychiki człowieka. Takie umiejętności są niezbędne w pracy policjanta, bo kontakt z ludźmi jest podstawą jego pracy. Czy to będzie wysłuchanie osoby poszkodowanej, przesłuchanie świadka, przyjęcie zgłoszenia na linii alarmowej, przeprowadzenie interwencji czy działania prewencyjne wobec różnych grup społecznych, zawsze jest to relacja z drugim człowiekiem. Dlatego tak istotna jest edukacja i ciągłe doskonalenie umiejętności zawodowych policjantów w zakresie wykorzystywania specjalistycznej wiedzy psychologicznej.

– Nieraz spotkałam się ze stwierdzeniem policjantów, że oni sami są lub muszą być „psychologami”, gdyż tego wymaga od nich specyfika służby. Uważam, że połączenie doświadczenia zawodowego ze zdolnościami takimi jak trafność wnioskowania, kreatywność, elastyczność, refleksyjność jest niezwykle pomocne podczas wykonywania czynności policyjnych. Umiejętność korzystania z wiedzy psychologa policyjnego jest wartością dodaną! Wpływa na jakość prowadzonej sprawy i stanowczo przeciwdziała rutynie, która czasem dla policjantów może okazać się zgubna. Dlatego tak ważne jest zdobywanie nowych informacji oraz umiejętności, a także przypominanie i trening tego, czego nauczyliśmy się w dotychczasowych relacjach międzyludzkich. Wielu policjantów ma obawy przed spotkaniem z psychologiem. Obawiają się zaszufladkowania, oceny swojej osobowości, postępowania czy metod pracy. Zwłaszcza dotyczy to funkcjonariuszy pionu kryminalnego, którzy są zobowiązani do dyskrecji i utajniania informacji. Tak się jednak składa, że jako psycholog policyjny mam świadomość istnienia i siły mechanizmów wpływu społecznego, więc staram się nie oceniać. Pierwsze wrażenie owszem jest ważne, ale należy je odrzucić wraz z uprzedzeniami, bo tylko wtedy można dogłębnie spojrzeć na drugiego człowieka – mówi nadkom. M. Żaboklicka-Madziar.

Korzystanie z wiedzy doświadczonych psychologów policyjnych, choć nie jest u nas jeszcze regułą, przynosi wyjątkowo dobre efekty. Już dawno przekonali się o tym angielscy czy amerykańscy stróże prawa. Doświadczenie życiowe, choć istotne, czasem jest niewystarczające.

Paleta zadań i umiejętności

Zakres zadań członków zespołów psychologii policyjnej stosowanej określony został w Zarządzeniu Komendanta Głównego Policji nr 53 z dnia 6 października 2014 r. W praktyce obejmuje całe spektrum czynności i wymaga posiadania wiedzy z różnych dziedzin. Istotne jest tu zatem stałe doskonalenie i ewentualne konsultacje ze specjalistami z różnych dziedzin, m.in.: seksuologii, medycyny sądowej, kryminologii, wiktymologii, statystyki kryminalnej, kryminalistyki. Aby jak najlepiej i w sposób profesjonalny realizować otrzymywane zlecenia, dotyczące np. stworzenia profilu nn. sprawcy przestępstwa, opiniowania w czynnościach procesowych lub pozaprocesowych czy przygotowywania szkoleń z takiego obszaru psychologii, który jest istotny w pracy policjantów, np. mowa ciała (psychologia kłamstwa), istota przestępstw na tle seksualnym – psychologowie sami muszą ciągle się dokształcać.

– Naszą aktywność zawodową kierujemy także w stronę policjantów pionu prewencji. Współuczestniczymy w działaniach mających na celu zapobieganie przestępstwom i wykroczeniom oraz zjawiskom patologii społecznej, m.in. poprzez udział w realizacji programów profilaktycznych. Osiągnęłyśmy doskonałe wyniki w ramach szkoleń i prelekcji dla młodzieży poświęconych psychologicznym aspektom kibicowania. Ostatnio prowadziłyśmy cykl szkoleń z psychologii tłumu oraz sytuacji kryzysowej dla wolontariuszy biorących udział w Światowych Dniach Młodzieży oraz warsztaty dla służby ochrony lotniska z zakresu psychologicznych metod kontroli bezpieczeństwa. Działania te, chociaż bezpośrednimi odbiorcami nie są policjanci, jednak stanowią wsparcie w zakresie współpracy z podmiotami zewnętrznymi na rzecz bezpieczeństwa publicznego. Przypomnę, że jako wydział jesteśmy w służbie wspomagającej. Nasza praca jest ściśle dostosowana do aktualnych potrzeb komórek i jednostek organizacyjnych KSP. Dlatego też trudno zmierzyć i do końca zaplanować nasze działania. Jesteśmy pomocni w każdej chwili, ale to często wymusza reorganizację planów – tłumaczy psycholog.

Tkanie profilu

Pierwotne zainteresowania małej Magdy wydają się odległe od tego, czym się dzisiaj zajmuje. To jednak tylko pierwsze wrażenie. Przejawiała talent artystyczny i marzyła, aby zająć się tkactwem. Inspirowana pasją siostry, chętnie rysowała portrety ludzi. Jednak zamiast gromadzić niezbędną teczkę prac do Akademii Sztuk Pięknych, ciekawiło ją bardziej to, co kryje się w twarzy portretowanej osoby. To była prosta droga do psychologii, na którą kierowali ją również najbliżsi. Przyznaje, że jest molem książkowym. Jednak przeczytanie książki jest dopiero preludium do zgłębiania biografii autora i badania przyczyn stworzenia takiej, a nie innej fabuły. Praca magisterska na studiach psychologicznych była poświęcona wypaleniu zawodowemu policjantów. I tak trafiła do Policji. Tworzył się właśnie pierwszy w historii garnizonu zespół psychologów. Zdobywane przez lata doświadczenie i pasja zrodziły u niej nową, bardzo cenną i unikatową umiejętność. W Polsce zawód profilera policyjnego spopularyzowała wspomniana Katarzyna Bonda. Pojęcie nie jest obce psychologom w Komendzie Stołecznej Policji, bowiem tu zaczynali prekursorzy tej dziedziny w Polsce. Należy również do nich nadkom. Magda Żaboklicka-Madziar. Tworzenie profilu przestępcy przypomina cierpliwe i precyzyjne tkanie gobelinu. Ale to już zupełnie inna historia…

Elżbieta Sandecka-Pultowicz

P.S. Materiał poświęcony profilowaniu w opracowaniu.